Muzeum Regionalne w Jaworze (Dolnośląskie) mieści się w pobernardyńskim zespole klasztornym z XV wieku. To fascynujący zespół budowli gotyckich. Zauroczyły mnie zwłaszcza wnętrza dawnego kościoła oraz wspaniały cykl malowideł ściennych. Architektura klasztorów bernardyńskich sięga swoimi korzeniami we wcześniejsze budowle zakonne. Joachim Fait, badając XIV- i XV-wieczną architekturę franciszkanów północno-wschodnich Niemiec, zauważył stosowanie uproszczonych form architektury zapożyczonej od cystersów. Bernardyni, czyli franciszkanie obserwanci, odziedziczyli większość rozwiązań architektonicznych franciszkanów, dostosowując je do własnych zasad. Klasztor w Jaworze został założony na życzenie króla Macieja Korwina. W 1485 r. obserwanci zostali zaproszeni przez biskupa Jana Gross-Wardein.
Obiekt składa się z późnogotyckiego kościoła Wniebowzięcia N.M. Panny i konwentu. Ufundowany w 1486 przez biskupa Jana Gross-Wardein. Świątynię poświęcono w 1489 r. W latach 1565-1638 klasztor należał do miasta, które urządziło w nim szkołę protestancką. W 1810 r. w wyniku kasacji zakonu, przeszedł on na własność państwa. Wówczas umieszczono w nim arsenał wojskowy, a w samym budynku zakonnym policyjny urząd śledczy. W latach od 1845 aż do 1964 systematycznie popadał w ruinę. Następnie został przekazany Muzeum Regionalnemu, które w okresie od 1964 do 1986 przeprowadziło generalny remont, prace adaptacyjne na potrzeby wystawiennicze i prace konserwatorskie. Wewnątrz znajdują się wybitne malowidła ścienne, jak: późnogotyckie freski z przedstawieniami Męki Pańskiej, postaci św. Bernardyna z Sieny, stygmatyzacji św. Franciszka - założyciela zakonu bernardynów, Ostatniej Wieczerzy (ocalałe fragmenty), Upadku Chrystusa pod krzyżem. Na sklepieniach kościoła odnajdziemy malowidła z motywami roślinnym oraz siedemnastowieczne malarstwo iluzjonistyczne (nawy boczne).
Zapraszam do spaceru po dawnym kościele i wnętrzach klasztornych:
Obiekt składa się z późnogotyckiego kościoła Wniebowzięcia N.M. Panny i konwentu. Ufundowany w 1486 przez biskupa Jana Gross-Wardein. Świątynię poświęcono w 1489 r. W latach 1565-1638 klasztor należał do miasta, które urządziło w nim szkołę protestancką. W 1810 r. w wyniku kasacji zakonu, przeszedł on na własność państwa. Wówczas umieszczono w nim arsenał wojskowy, a w samym budynku zakonnym policyjny urząd śledczy. W latach od 1845 aż do 1964 systematycznie popadał w ruinę. Następnie został przekazany Muzeum Regionalnemu, które w okresie od 1964 do 1986 przeprowadziło generalny remont, prace adaptacyjne na potrzeby wystawiennicze i prace konserwatorskie. Wewnątrz znajdują się wybitne malowidła ścienne, jak: późnogotyckie freski z przedstawieniami Męki Pańskiej, postaci św. Bernardyna z Sieny, stygmatyzacji św. Franciszka - założyciela zakonu bernardynów, Ostatniej Wieczerzy (ocalałe fragmenty), Upadku Chrystusa pod krzyżem. Na sklepieniach kościoła odnajdziemy malowidła z motywami roślinnym oraz siedemnastowieczne malarstwo iluzjonistyczne (nawy boczne).
Zapraszam do spaceru po dawnym kościele i wnętrzach klasztornych:
Już z lotu ptaka można zauważyć, jak cenny i dobrze zachowany jest ten zespół architektoniczny. Zdjęcie pochodzi ze strony: https://dolny-slask.org.pl/6375314,foto.html?idEntity=512914
Dawny zespół klasztorny, obecnie Muzeum Regionalne. Rys. pochodzi z książki Józefa Pilcha "Zabytki architektury Dolnego Śląska"
Zespół klasztorny od strony ulicy Stefana Czarnieckiego
Kościół klasztorny od strony dziedzińca klasztornego
Dziedziniec klasztorny
Lapidarium pod ścianą apsydy kościoła
Kościół klasztorny - ściana frontowa i kruchta, z ulicy Klasztornej. Na szczycie zachodniej elewacji znajdują się cztery strefy blend rozdzielonych fryzem ząbkowym. Prostokątne blendy są podzielone na wzór kratownic okiennych oraz zamknięte półkoliście i odcinkowo. Tak wykonane ceglane szczyty spotkać można również w gotyku małopolskim i zachodniopomorskim
Dawny kościół klasztorny:
Kościół i klasztor znajdują się w południowo-wschodniej części miasta, przylegają do murów obronnych. Elewacje mają cokół, z gzymsem cokołowym i kapnikowym. Świątynia zbudowana została z kamienia i cegły. Jest późnogotycką budowlą halową, trójnawową z niższym, jednonawowym prezbiterium. Prezbiterium zamknięto poligonalnie. Ściany zewnętrzne oszkarpowano. Podział wnętrza na nawy tworzą wysmukłe, kamienne filary. Budowla posiada interesującą ścianę czołową dzieloną oknami i blendami, ozdobioną sterczynami. Nawę główną nakrywają sklepienia gwiaździste, nawy boczne i prezbiterium sklepienia krzyżowo-żebrowe wsparte na konsolkach. We wnętrzu zachowały się odkryte podczas remontu cenne XVI wieczne polichromie.
Od 1994 roku w kościele klasztornym mieści się Galeria Śląskiej Sztuki Sakralnej, którą tworzą dzieła sztuki rzeźbiarskiej i malarskiej. W prezbiterium kościoła wyeksponowano również, malowidła ścienne przeniesione tu z apsydy romańskiego kościoła Św. Katarzyny w Świerzawie. Pochodzą one z II ćwierci XV wieku, są więc młodsze od tych, które obecnie odsłonięte są w kościele świerzawskim(zobacz: https://paskonikstronik.blogspot.com/2015/12/romanski-koscio-w-swierzawie-i-jego.html)
Poligonalnie zamknięte prezbiterium.
Sklepienia ożebrowane cegłą profilowaną. Zworniki rzeźbione w kamieniu. Otwory okienne wypełniają skromne w formie maswerki
Na specjalnie przygotowanym gruncie umieszczono ocalałe fragmenty malowideł ściennych przeniesionych tu z kościoła św. Katarzyny w Świerzawie
Dzięki transferowi tych fresków do muzeum w jaworze, można było odsłonić w apsydzie romańskiego kościoła w Świerzawie starsze malowidła, ukryte pod tymi
W tym miejscu, na bocznej ścianie prezbiterium wyeksponowano jeszcze kilka fragmentów malowideł ściennych ze Świerzawy. Pochodzą one z II i IV warstwy odsłoniętej podczas konserwacji ścian świerzawskiego kościoła
Chrystus przed Herodem - malowidło z II ćw. XV wieku. Fragment II i IV warstwy z apsydy kościoła św. Katarzyny w Świerzawie
Trójprzęsłowe sklepienia prezbiterium ozdobiono malowidłami o motywach roślinnych i w żywych barwach
Nawa główna od strony prezbiterium
Nawę główną wspierają trzy pary smukłych kamiennych filarów. Nawa jest konstrukcją halową, czyli posiadającą nawy boczne o wysokości nawy głównej. Warto zwrócić uwagę na wspaniałe sklepienia - w przeciwieństwie do prezbiterium - wykonane w profilowanym kamieniu
Ścianę nawy południowej zdobi wspaniały cykl VI wiecznych malowideł o tematyce pasyjnej. Na ścianach zachodniej i północnej umieszczono fragmenty fresków pochodzących z innych obiektów sakralnych
W północno-zachodnim narożniku eksponowane są freski przeniesione z innych kościołów
Malowidło ścienne z kościoła w Starkowie - tryptyk XV wieczny, od lewej Stworzenie Ewy, Życie pierwszych rodziców, potop
Malowidła ścienne przeniesione z kościoła w Kotliskach - wyżej fragment fryzu, pod nim św. Krzysztof
Wspaniałe są sklepienia kościoła. Wykonane - tak jak i filary - w kamieniu, starannie profilowane i ułożone w smukłe żebra. Końce żeber wsparto na rzeźbionych konsolach
Gwiaździste sklepienia przyozdobiono - podobnie jak w prezbiterium - kolorowymi malowidłami o motywach roślinnych. Ornamentalna wić roślinna wychodząca ze środka sklepienia jest stylizowaną gałęzią rozrastającą się na boki z fantazyjnie skręconymi liśćmi oraz kwiatami, z których każdy jest inny.
Malowidła ścienne pokrywające sklepienia kościoła są bardzo podobne i w treści i w formie do malowideł zdobiących sklepienia kościoła parafialnego św. Marcina. Tam malowidła roslinne na sklepieniu nawy południowej oszacowano na przełom XIV-XV wieku (patrz: Jan Rybotycki "Jawor pradzieje i średniowiecze")
Sklepienie środkowego przęsła nawy wieńczy kolisty zwornik - miejsce z którego dawniej opuszczony był centralny żyrandol, dziś zastąpiony oświetleniem ledowym - wszak to muzeum, nie kościół
Wspaniałe wykończenie filarów połączonych z łukami arkad i wspierających je żeber sklepiennych - piękny kawałek gotyku
Nawa boczna, południowa. Ściana zamykająca nawę zdobi barokowe malowidło. Sklepienia naw bocznych pobiałkowane nie są już tak eleganckie jak w nawie głównej
Widok z nawy głównej ku prezbiterium. W łuku wieńczącym ścianę szczytową nawy ciekawy fresk - patrz niżej
Malowidło przedstawia św. Bernarda głoszącego kazanie. Na kazalnicy umieszczono datę 1503. We Włoszech był już renesans, u nas kończył się gotyk...
Wyposażenie muzealne dawnego koscioła
Nie jest ono specjalnie bogate. Umieszczono tu zabytki regionalne, pochodzące z Ziemi Jaworskiej. Kilka z nich to dzieła starsze, reszta przeważnie barokowa. Najcenniejszy jest chyba malowany ołtarz szafkowy z Rudnej.
Tryptyk z Rudnej, malowany temperą na desce, początek XVII wieku
Tryptyk z Rudnej scena Wniebowstąpienia
Tryptyk z Rudnej centralna scena Ukrzyżowania
Tryptyk z Rudnej, po lewej Zwiastowanie i adoracja Dzieciątka Jezus, po prawej Zmartwychwstanie i Zesłanie Ducha Świętego
Sąd Ostateczny, tempera na desce
Św. Anna Samotrzeć, drewno polichromowane XVIII w
Zwieńczenie epitafium wykonane w piaskowcu.
Budynki dawnego klasztoru:
Claustrum tworzy trójskrzydłowe założenie, z niewielkim dziedzińcem oraz krużgankami wokół niego. Na południe od prezbiterium znajduje się prostokątna zakrystia, ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym na kamiennych wspornikach. Przy niej mieści się zakończony trójbocznie kapitularz z krzyżowo-żebrowym sklepieniem. Na piętrze znajduje się trójprzęsłowe dormitorium sklepione krzyżowo-żebrowo. Skrzydło południowe również mieści trzy sale, były refektarz, połączoną z piwnicą spiżarnię oraz drugą większą salę – prawdopodobnie dodatkowy refektarz lub salę do pracy braci, na jej ścianie znajduje się malowidło ścienne z fragmentami sceny z „Ostatniej Wieczerzy”. Obecnie te sale są przykryte sklepieniami kolebkowymi pochodzącymi z czasów nowożytnych. W skrzydle zachodnim znajduje się forasterium (rozmównica). Na piętrze skrzydła wschodniego zachował się pierwotny podział na pomieszczenia – jedna duża sala przykryta sklepieniem krzyżowo-żebrowym oraz korytarz nad krużgankiem. Inne skrzydła na parterze mają współczesne konstrukcje oraz inny od pierwotnego układ pomieszczeń. Jest też kilka malowideł ściennych, z których Grupa Ukrzyżowania jest cennym i świetnie zachowanym dziełem.
Kapitularz klasztorny jest niskim pomieszczeniem, zamkniętym poligonalnie. Żebra sklepienne wieńczy sześcioramienny zwornik.
Grupa Ukrzyżowania jest świetnie zachowanym freskiem. Autor w tle umieścił średniowieczną panoramę Jawora
Dziedziniec klasztorny z widoczną apsydą kaplicy
Droga Czytelniczko, drogi Czytelniku - czy znaleźliście tu coś interesującego Was? Może zaciekawiły Ciebie zdjęcia lub opisy?
Jeśli tak, to może zechcesz - proszę - zostawić swój ślad i naciśniesz plusik albo skrobniesz słów kilka w komentarzach - będzie mi bardzo miło ...
Zobacz też:
https://paskonikstronik.blogspot.com/2018/07/jawor-koscio-sw-marcinagotycki-koscio.html
https://paskonikstronik.blogspot.com/2018/04/koscio-pokoju-w-jaworze.html
https://paskonikstronik.blogspot.com/2018/02/zotoryjakoscio-narodzenia-najswietszej.html
https://paskonikstronik.blogspot.com/2018/07/romanskie-koscioy-w-dolinie-kaczawy.html
korzystałem z:
- http://www.zabytki.pl/sources/muzea/j/jawor.html ;
- http://legnica.gosc.pl/doc/2258325.Czas-odkrywcow ;
- Józef Pilch "Zabytki architektury Dolnego Śląska" wyd. Ossolineum;
- Jan Rybotycki: "Jawor pradzieje i średniowiecze";
- "Dziedzictwo Architektoniczne-rekonstrukcje i badania obiektów zabytkowych" praca zbiorowa pod redakcją Ewy Łużynieckiej;
