JEŻ : BABIA GÓRA - PILSKO - SKRZYCZNE beskidzkie wędrówki

Jako wrocławianin uprawiający namiętnie turystykę górską, wędruję głównie po Sudetach, które są mi najbliższe pod każdym względem. Ale Beskidy odwiedzam, od czasu do czasu, bardzo chętnie. Bywam również w Tatrach i w Małej Fatrze...

Babia Góra wraz z Pilskiem należą do moich ulubionych i tu wracam najczęściej. Może to za sprawą ich wyniosłości i podobieństwa grzbietów do Małej Fatry. Wędrówki wolnymi od lasów grzbietami górskimi wprost uwielbiam, a jeśli jeszcze jest dobra widoczność i rozległe panoramy, to jestem w siódmym niebie...

BABIA GÓRA (1725 m n.p.m.)

Jest na tyle wysoka, że stwarza własny mikroklimat, a świat roślin i zwierząt należy do najbogatszych w naszych górach. Jest też bardzo popularna wśród turystów, toteż bywa tu tłoczno. Bywa, że staje się też niebezpieczna. Kapryśna pogoda nawet w środku lata, nagłe i gwałtowne opady deszczu lub śniegu połączone z równie nagłym spadkiem temperatury sprawiają, że nieprzygotowani turyści mogą popaść w kłopoty, a nawet ucierpieć na zdrowiu. Trzeba więc pamiętać o solidnym przygotowaniu się do deptania po Babiej...
Moja trasa była tym razem bardzo prosta. Wiodła z parkingu na Przełęczy Krowiarki szlakiem czerwonym na sam szczyt, a potem zejście na Przełęcz Brona i w dół do schroniska na Markowych. Powrót szlakiem niebieskim trawersującym północne stoki Babiej. Wycieczka prosta, całodniowa i widokowo piękna - jeśli aura dopisze. Dopisała....

Podejście na Babią z Przełęczy Krowiarki jest dość monotonne, pozbawione widoków. Ale po wejściu na Sokolicę zaczyna się wspaniały widokowy odcinek. Z początku niewyraźny grzbiet, w miarę podchodzenia wyżej staje się co raz węższy, wyraźniejszy i utkany skałkami

Odpoczynek na Sokolicy (1367 m npm)

Sokolica z Kępy

Widok na Słowację w kierunku na Zachodnie Tatry

Wierzchołek Babiej co raz bliższy...

W kierunku Policy

Mapka poglądowa masywu Babiej Góry

Na babiej Górze jak nigdzie indziej obserwować można piętrowy układ roślinności

Ponad reglem dolnym i górnym króluje piętro kosodrzewiny a jeszcze wyżej, aż do wierzchołka trawiaste piętro alpejskie

Główniak os strony Kępy

W kierunku Orawy

Zbiornik Orawski na tle Zachodnich Tatr

Grań Zachodnich Tatr

Pod Główniakiem

I już prawie na Główniaku

Ku Małej Fatrze

Skałki na Główniaku a za nimi już sam Diablak

Ku Policy

Na Babiej Górze

Widoki są z tych najprzedniejszych. Niektórzy własnie dla nich znoszą cały trud wspinaina

Pośredni Grzbiet, Kościółki i Szeroki Upłaz

Trochę o Babiej Górze (kto nie interesuje się bliższym poznaniem samego masywu może spokojnie opuścić tekst i przejść do zdjęć poniżej). Masyw podobnie jak całe pasmo Karpat wypiętrzony został w trzeciorzędzie, a ruchy górotwórcze zakończyły się tu dopiero w miocenie. Z okresu epoki lodowcowej pozostały głębokie kary o stromych, często urwistych ściankach, zamknięte wałami moren czołowych i bocznych. Można je do dziś obserwować. największym i najgłębszym karem Babiej Góry jest kocioł pod kościółkami zwany Kamienną Dolinką. Jego kształt i profil jest zupełnie odmienny od form glacjalnych spotykanych np w Tatrach.Natomiast wiele wspólnego wykazuje on z polodowcowymi formami w Karkonoszach (kotły polodowcowe) choć geologicznie oba masywy dzieli przepaść czasowa. Karkonosze są bowiem dużo starsze od Karpat.

Cała szczytowa część masywu Babiej zbudowana jest z piaskowców magurskich głównie średnio i drobno ziarnistych. W najwiekszych urwiskach po stronie północnej znajdziemy jeszcze warstwy łupków pyłowoilastych leżących pomiędzy warstwami znacznie twardszego pisakowca. Łupki wietrzeją szybciej, czego następstwem są stałe obrywy wielkich brył piaskowcowych tworzacych rumosz skalny.

Kształt Babiej Góry jest bardzo charakterystyczny i z daleka znakomicie rozpoznawalny. Cały masyw dzieli się na dwie części Wielką Babią Górę i Małą Babią Górę. Idąc od wschodu, linią graniową mijamy kolejne kulminacje, które rozpoczynają się Sokolicą (1367 m n.p.m.), aby wkrótce wznieść się na Kępę (1520 m n.p.m) i przez Gówniak (1671 m n.p.m.) dojść do Diablaka (1725 m n.p.m.) będącego jednocześnie szczytem całego masywu. W dalszej części pasmo opada stopniowo poprzez Kościółki do Przełęczy Brona (1408 m n.p.m.). Z przełęczy, linia grzbietowa ponownie się wznosi aby oprzeć się na Cylu (1517 m n.p.m.) - będącym najwyższym wierzchołkiem Małej Babiej Góry, po przejściu którego opada do przełęczy Jałowieckiej (1017 m n.p.m.).

Dla ochrony tak niezwykłej i różnorodnej przyrody powołano do życia Babiogórski Park Narodowy. Pomimo swojej niewielkiej w porównaniu z innymi polskimi parkami powierzchni Babiogórski Park Narodowy charakteryzuje się dużą różnorodnością biologiczną. Zadziwia mnogość gatunków, kształtów, form, kolorów czy sposobów przystosowania się roślin i zwierząt do trudnych warunków dyktowanych przez tę najwyższą górę polskich Beskidów. Występuje tutaj blisko 650 gatunków roślin naczyniowych, 280 gatunków mszaków, ponad 1300 różnych grzybów i porostów oraz prawie 4500 gatunków i podgatunków zwierząt.

Wysokogórski charakter Babiej Góry znajduje swoje odzwierciedlenie w występowaniu na jej obszarze złożonego systemu ekosystemów typowo górskich. Odnaleźć tutaj można szereg gatunków roślin związanych z wyższymi położeniami: 125 gatunków uznano za gatunki górskie (ogólnogórskie, reglowe, subalpejskie i alpejskie), zaś 370 to gatunki niżowo-górskie. Dużą wartość przyrodniczą flory babiogórskiej potwierdza także występowanie na terenie Babiogórskiego Parku Narodowego 67 gatunków roślin objętych prawną ochroną gatunkową oraz czterech gatunków figurujących w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin: tojadu mocnego morawskiego (Aconitum firmum ssp. moravicum), rogownicy alpejskiej (Cerastium alpinum), okrzynu jeleniego (Laserpitium archangelica) oraz gnidosza Hacqueta (Pedicularis hacqueti). Dwa z nich: okrzyn jeleni i rogownica alpejska to gatunki o ściśle ograniczonym zasięgu w Polsce - rogownica alpejska występuje w skali kraju wyłącznie na Babiej Górze, zaś okrzyn jeleni spotykany jest jeszcze na izolowanym stanowisku w Beskidzie Śląskim. Roślinność na Babiej Górze wykazuje wyraźną piętrowość. Występuje tutaj pięć pięter klimatyczno-roślinnych, których granice przebiegają ok. 100-200m niżej w stosunku do układu obserwowanego w Tatrach:

- piętro pogórza (do ok. 700 m n.p.m.) - niegdyś piętro typowo leśne, obecnie silnie przekształcone w wyniku działalności człowieka, zajęte głównie przez osiedla mieszkalne, pola uprawne i coraz częściej nieużytki.

- regiel dolny (700-1150 m n.p.m.) - dominującymi zbiorowiskami roślinnymi są tu lasy bukowe (buczyny), bory mieszane bukowo-jodłowo-świerkowe, a nad potokami olszyny bagienne. Na obszarze tego pietra występują także tereny porośnięte wyłącznie świerkami, stanowiące pozostałości po lasach gospodarczych dołączonych do Parku w 1997 roku.

- regiel górny (1150-1360 m n.p.m.) - jest to królestwo świerka (Picea abies), bezwzględnie przeważającego w drzewostanie. Obok borów świerkowych w reglu górnym występują też zarośla jarzębiny, wyraźnie widoczne zwłaszcza w pobliżu górnej granicy lasu.

-piętro kosodrzewiny (1360-1650 m n.p.m.) - jest nazywane także piętrem subalpejskim. Głównym gatunkiem występującym na tej wysokości jest kosodrzewina (Pinus mugo), której towarzyszyć mogą wiciokrzew czarny (Lonicera nigra), róża alpejska (Rosa pendulina) oraz wierzba śląska (Salix silesiaca). W miejscach, gdzie nie wykształcają się zarośla kosodrzewiny pojawiają się borówczyska i ziołorośla.

- piętro alpejskie (1650-1725 m n.p.m.) - zwane także halnym. Próżno szukać w nim drzew, krzewów czy okazalszych roślin zielnych. Dominują niewielkie rośliny tworzące murawy alpejskie bądź porastające miejsca długiego zalegania śniegu (wyleżyska), obok których licznie reprezentowane są porosty naskalne.

Królestwo zwierząt obejmuje na Babiej Górze reprezentantów wielu grup systematycznych. Uznaje się, że z tego terenu znanych jest blisko 4500 gatunków. Zanotowano między innymi obok bardzo licznych bezkręgowców (wśród których najliczniejsze są owady), 188 kręgowców (z ponad 100 gatunkami ptaków). Występowanie wielu zwierząt, głównie bezkręgowych, jest ściśle powiązane z układem pięter roślinnych. Pozostałe gatunki reprezentujące większe zwierzęta mają większy areał występowania, zasiedlają większe obszary i można spotkać je w kilku strefach.

Najliczniej reprezentowaną na Babiej Górze grupą zwierząt kręgowych są ptaki. Z dotychczasowych badań wynika, że liczba ich sięga 127 gatunków. W grupie tej można wyodrębnić ok. 100 ptaków lęgowych to jest takich, których gniazda lub słabo latające młode osobniki obserwowano na interesującym terenie. Pozostałe to ptaki pojawiające się regularnie i mające tu teren swego żerowania. Najniżej położone tereny odwiedzane są przez gatunki preferujące środowiska pól uprawnych i zabudowań. Przykładem mogą być takie gatunki lęgowe jak: skowronek (Lauda arvensis), trznadel (Emberiza citrinella), dzwoniec (Carduelis chloris), sroka (Pica pica). Do zalatujących należą bocian biały (Ciconia cicinia) i czajka (Vanellus vanellus) oraz zalatujący na usytuowane tu tereny żerowania myszołów (Buteo buteo). Liczną grupę stanowią ptaki związane ze środowiskiem lasów regla dolnego i górnego. Dużym walorem ornitologicznym tego regionu jest występowanie tu dwóch gatunków głuszcowatych, a więc głuszca (Tetrao urogallus) i jarząbka (Bonasa bonasia). Populację głuszca szacuje się na około 50 osobników, zajmujących głównie górną część regla dolnego i regiel górny. Do najliczniej reprezentowanego gatunku należy jarząbek, obecny w obu piętrach reglowych, głównie zboczy północnych masywu. Liczebność populacji tego gatunku szacuje się na około 80 par.

Drugą dużą parę ptaków leśnych stanowią dzięcioły. Wśród nich są takie gatunki jak: dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus), zielony (Picus viridis), duży (Dendrocopos major), czarny (Dryocopus martius) czy białogrzbiety (Dendrocopos leucotos). Sowy liczą 6 gatunków: puszczyk uralski (Strip uralensis), sóweczka (Glaucidium passerinum), włochatka (Aegolius funereus), puchacz (Bubo bubo), puszczyk (Strix aluco) i sowa uszatka (Asio otus). Licznie reprezentowana jest grupa gatunków wróblowatych. Wśród ponad 80 gatunków, obecni są przedstawiciele: kwiczołów (Turdus pilaris), drozdów obrożnych (Turdus torquatus), sikorek (Parus sp.), pierwiosnków (Phylloscopus collybia), pliszek (Motacilla sp,) czy szczygłów (Carduelis carduelis). Środowisko leśne wybrały także najmniejsze ptaki Babiej Góry - mysikróliki (Regulus regulus).

Piętro kosodrzewiny i alpejskie Babiej Góry odznacza się występowaniem gatunku charakterystycznego dla wysokich gór - płochacza halnego (Prunella collaris). Populacja tego gatunku jest niewielka, bowiem liczy od kilku do kilkunastu par. Inny typowy dla położeń wysokogórskich gatunek to siwarnik (Anthus spinoletta), występujący tu stosunkowo licznie. Także czeczotka (Carduelis flammea) została w ostatnich dziesięcioleciach odnotowana na Babiej Górze. Najwyższe piętra masywu stanowią także bardzo atrakcyjne tereny lęgowe lub żerowiska dla takich gatunków jak: pustułka (Falco tinnunculus), kopciuszek (Phoenicurus ochruros), świergotek łąkowy (Anthus arvensis). Niebo nad kosodrzewiną jest bazą obserwacyjną dla uszatki, jerzyków (Apus sp.) czy jaskółek.

Odrębną grupę ptaków stanowią te, których bytowanie związane jest ze środowiskiem wodnym. Z uwagi na bardzo niewielki procent terenów wodnych i podmokłych na terenie Babiej Góry, gatunków takich jest niewiele. Nad górskimi potokami swe gniazda zakłada z pluszcz (Cinclus cinclus) - gatunek bytujący poniżej 1000 m n.p.m. i liczący tu zaledwie 20 par. Nieco liczniejsza i wyżej zalatująca jest pliszka górska (Motacilla cinerea). Z grupy gatunków zalatujących wymienić należy zimorodka (Alcedo atthis) czy przelatujące nad Babią Górą klucze dzikich gęsi.

W masywie Babiej Góry odnotowano występowanie około 50 gatunków ssaków, z czego większość reprezentują gatunki ssaków drobnych należących do owadożernych, gryzoni i nietoperzy. Pozostałe gatunki to przedstawiciele ssaków większych: zajęczaków, drapieżnych i kopytnych. Do owadożernych zamieszkujących te tereny należą: jeż wschodni (Erinaceus concolor), kret (Talpa europaea), ryjówka aksamitna (Sorex araneus), malutka (S. minutus) i górska (S. alpinus), rzęsorek rzeczek (Neomys fodiens) oraz zębiełek karliczek (Crocidura suaveolens). Wszystkie, oprócz jeża należą do ssaków typu grzebiącego. Preferują raczej tereny otwarte, bowiem korzenie drzew czy krzewów stanowią dla nich bariery w zdobywaniu areałów podziemnych.

Jeż wschodni zajmuje stanowiska pogórza i regla dolnego. Podobne tereny zasiedla kret. Natomiast szersze rozmieszczenie cechuje ryjówkę aksamitną i malutką, które spotyka się od piętra pogórza po strefę alpejską. Trzeci gatunek ryjówki, ryjówka górska, jest gatunkiem zamieszkującym głównie piętra reglowe. Rzęsorek rzeczek spotykany był od granicy pól uprawnych po regiel górny. Zębiełek karliczek był podawany z niższych położeń sięgających zaledwie regla dolnego. Większość tych zwierząt wykazuje aktywność nocną, dnie spędzając w norkach. Rzęsorek rzeczny przystosował się także do wodnego trybu życia - na jego nogach i ogonie znajdują się włosy pławne, zwiększające powierzchnię ogona i stóp, przez co ułatwiają pływanie.

Rząd nietoperzy reprezentują następujące gatunki: z rodzaju nocek - Natterera (Myotis nattereri), wąsatek (M. mystacinus), rudy (M. daubentonii); z rodzaju mroczek - posrebrzany (Vespertilio murinus), pozłocisty (Eptesicus nilssonii), późny (Eptesicus serotinus) oraz borowiec wielki (Nyctalus noctula) i gacek brunatny (Ploecotus auritus). Fauna nietoperzy Babiej Góry jest stosunkowo słabo poznana. Nocek Natterera i rudy oraz mroczek posrebrzany i pozłocisty, a także borowiec wielki to gatunki obserwowane w babiogórskich lasach oraz dolinach dolnych biegów potoków. Natomiast występowanie mroczka późnego w niższych położeniach oraz zawsze w sąsiedztwie zabudowań sugeruje jego synantropijny charakter. Nietoperze prowadzą nocny tryb życia, polują wówczas głównie na owady. Na swoje schronienia wybierają załomy skalne, jaskinie bądź dziuple drzew.

Drobne gryzonie stanowią bardzo liczną grupę zwierząt. Znaleźć wśród nich można na Babiej Górze wiewiórkę (Sciurus vulgaris), nornicę rudą (Clethrionomys glareolus), karczownika ziemnowodnego (Arvicola terrestris), darniówki tatrzańską (Microtus tatricus) i zwyczajną (M. subterraneus), nornika brunatnego (Microtus agrestis), polnika (M. arvalis), mysz leśną (Apodemus flavicollis), zaroślową (A. sylvaticus), polną (A. agrariusz) i domową (A. musculus), szczura wędrownego (Raptus norvegicus), smużkę (Sicista betulina), żołędnicę (Eliomys quercinus), koszatkę (Dryomys nitedula), popielnicę (Glis glis) i orzesznicę (Muscardinus avellanarius). Zdecydowana większość gryzoni zamieszkuje strefę leśną. Niektóre jednak, np. polnik, notowany był aż pod szczytem Babiej Góry. Najniższe położenia są siedliska myszy polnej i karczownika. Nieco wyżej, bo w reglu dolnym spotkać można wiewiórkę. Orzesznicę i żołędnicę spotykano w kosodrzewinie. Część z nich, np.norniki, darniówki czy myszy żyją na ziemi, a w zasadzie pod ziemią - w norkach, które zakładają przeważnie na terenach otwartych, nieleśnych. Koszatki, smużki, żołędnice, popielice i orzesznice prowadzą nadrzewny tryb życia, zamieszkując gniazda i dziuple w lasach liściastych lub mieszanych; wykazują też aktywność nocną.

Grupa ssaków większych obejmuje kilkanaście gatunków. Najliczniejszą grupę stanowią drapieżne. Pojedynczo reprezentowane są zajęcokształtne i kopytne.

Drapieżne reprezentują: niedźwiedź brunatny (Ursus arctos), ryś (Lynx lynx), wilk (Canis lapus), lis (Vulpes vulpes), borsuk (Meles meles), wydra (Lutra Lutra), kuna domowa (Marten foina) i leśna (M. martes) oraz tchórz (Mustela putorius) i gronostaj (Mustela erminea).

Największy z ssaków Babiej Góry, niedźwiedź brunatny obserwowany jest w masywie od lat, choć nie jest stałym jej mieszkańcem. Jego areał obejmuje lasy od pasma Wielkiej Raczy po rejon Babiej Góry wraz z lasami po stronie słowackiej. Obserwowano zarówno samotne osobniki dorosłe, jak i samice z młodymi.

Stałym mieszkańcem Babiej Góry jest ryś. Ten piękny kot przywiązuje się bardzo do swego areału i miejsca zamieszkania. Prowadzi samotniczy tryb życia, a jego aktywność wzrasta z nadejściem zmroku.

Obecność wilków na Babiej Górze daje się zauważyć głównie w reglach. Zwierzęta te żyją w stadach zwanych watahami. Z uwagi na dość duży areał występowania często przemieszczają się poza granice Parku.

Borsuk zakłada swoje nory na Babiej Górze do wysokości około 1100 m n.p.m. Latem jednak wędruje wyżej, bo do około 1500 m wyniesienia. Wraz z grupą rodzinną liczącą od kilku do kilkunastu osobników, zamieszkuje rozbudowany, wielokanałowy system nor.

W masywie babiogórskim odnotowano także obecność dwóch kun: domowej i leśnej (tumak). Kuna leśna zajmuje głównie strefy regli, natomiast domowa niższe oraz wyższe położenia.

Tchórz podobnie jak i gronostaj jest mieszkańcem najniższych położeń górskich i występuje u podnóży Babiej Góry. Jako gatunek synantropijny towarzyszy zabudowaniom ludzkim i zamieszkuje skraje lasów, łąk, pól.

Jelenie penetrują masyw Babiej Góry od piętra pogórza aż po hale położone nad górną granicą lasu. W pełni okresu wegetacyjnego niemal wszystkie zwierzęta przebywają w górnej części masywu. Przełom września i października jest okresem godowym dla tego gatunku. W górnej strefie regla dolnego mają miejsce rykowiska. Z nastaniem zimy jelenie schodzą w niższe położenia, co zależy od tempa nagromadzania się pokrywy śnieżnej.

Zejście z wierzchołka Diablaka na Pośredni Grzbiet

Panoramy, panoramy panoramy...

Pilsko widziane z Babiej Góry - to też cały masyw

Moja pierwsza wędrówka po Beskidzie Wysokim była bardzo ambitna. Trochę brakowało mi kasy, więc dźwigałem namiot, śpiwór, dmuchany materac i prowiant na 5 dni. Tak mogłem oszczędzić na noclegach w schroniskach. Trasa, którą sobie obrałem wiodła z Korbielowa przez Buczynkę na Pilsko, potem zejście na odległą i niską przełęcz Glinne, a następnie dłuuuugim ramieniem przez Jaworzynę na Babią Górę. Ze szczytu jednak schodziłem nie na Przełęcz Krowiarki - jak planowałem - ale ze względu na kiepską pogodę do schroniska na Szczawinach i dalej w dół do Zawoi. Od podejścia na Małą Babią poprzez szczyt aż do schroniska na markowych - cały czas w deszczu i we mgle. Dopiero 10 lat później Babia była dla mnie łaskawsza...

Cała trasa zajęła mi 4 dni. Miło być o dzień dłużej i kończyć się gdzieś w pasmie Polic ale pogoda... Dziś jak popatrzę na tę trasę z góry, ze szczytu Babiej i pomyślę o całym tym bagażu - ech łezka się kręci w oku.

Kościołki i Kamienna Dolina

Urwiste zbocza Kamiennej Doliny

Przełęcz Brona i Mała Babia Góra

Mokry Stawek Orawski - zielony stawek

PILSKO (1557 m n.p.m., 1543 m n.p.m.)

Pilsko to nie tylko sam szczyt ale i cały masyw górski tworzący potężny rozłóg, leżący po obu stronach granicy polsko-słowackiej. Nie jest to już tak wysoki i tak zróżnicowany w terenie masyw jak sąsiednia Babia Góra ale różnice są niewielkie. I tam i tu występuje wyraźny, piętrowy podział roślinności począwszy od regla dolnego, poprzez górny, piętro kosodrzewiny i najwyższe alpejskie. Ponadto przypomina mi ona mój sudecki Śnieżnik...

Ale tego lata wędrowałem chyba najbardziej typowym szlakiem: z parkingu na Przełęczy Glinne na szczyt, a potem zejście na Halę Miziową i z niej z powrotem na przełącz Glinne. W sumie całkiem łatwa i przyjemna całodniowa wycieczka.

Majestatyczna Babia Góra z podejścia na Pilsko od strony Przełęczy Glinne

Piętro kosodrzewiny ustępuje tu miejsca alpejskim łąkom

Tojad mocny - śmiertelnie trująca roślina i bardzo piękna, z gatunku jaskrowatych. Często porasta wilgotne łąki w całych Karpatach. U nas pod ochroną

Urodzie Babiej Góry ciężko się oprzeć

Widoki z kopuły szczytowej Pilska

Polski wierzchołek Pilska czyli Góra Pięciu Kopców

Babia nad halą porosłą kosówką

Z Pilska ku Choczańskim Wierchom i Małej Fatrze

Droga zejściowa w kierunku Hali Miziowej dostarcza rozległych widoków

Schronisko na Hali Miziowej

SKRZYCZNE (1257 m n.p.m.)

To najwyższy szczyt w Beskidzie Śląskim. Szczyt ten poprzez długie ramię łączy się z jednym z odgałęzień Baraniej Góry. Umieszczony na nim maszt RTV czyni go rozpoznawalnym w całej okolicy. Moja trasa wiodła ze Szczyrku szlakiem zielonym na szczyt i dalej poprzez Małe Skrzyczne i Malinowską Skałę na Malinów, skąd zejście również zielonym szlakiem do Szczyrku. Trasa spacerowa ale długa. Podoba mi się ze względu na swój widokowy charakter. Wędrówka długimi, bezleśnym grzbietami daje wiele satysfakcji.