KOŚCIÓŁEK WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH I ŚREDNIOWIECZNE FRESKI
Położony poza murami średniowiecznego miasta Szydłów, kościół Wszystkich Świętych został zbudowany pod koniec XIII lub na początku XIV wieku, na miejscu jeszcze wcześniejszej świątyni drewnianej, prawdopodobnie kaplicy. Jest to najstarszy kościół Szydłowa. Wznosi się na niewielkim wzgórzu zbudowanym ze skał wapiennych, zwanym Wzgórzem Szydły. Składa się z pojedynczej, prostokątnej nawy łączącej się z krótszym i węższym od niej prezbiterium. Już w późniejszym okresie do korpusu świątyni dobudowano także przedsionek i zakrystię. Wszystkie źródła pisane donoszą, że nie jest znana dokładna data powstanie kościoła, ponieważ całe archiwum miejsce spłonęło w XIX wieku, a parafialne podczas II wojny światowej. Pozostaje więc oszacowanie wieku budowli na podstawie jej samej. Tu napotykamy rozbieżności co do określenia czasu jej powstania. Być może - jak wyżej wspomniano - jest to budowla wczesnogotycka (już podczas prac konserwatorskich w 1958 roku, ówczesny konserwator zabytków wskazywał na posiadanie przez obiekt cech późnoromańskich!), a być może jej wiek jest nieco młodszy i pochodzi z przełomu XIV-XV wieku. Podawana przez "Katalog zabytków sztuki w Polsce" data początku XV wieku została już obalona, ponieważ odsłonięte we wnętrzu kościoła freski datowane są na 1370 rok. Ciekawe, czy wzmiankowany w 1018 roku, w kronice biskupa Thietmara "Scidłov" miał już swój kościółek z Maciejem plebanem? Zapewne dalsze badania archeologiczne pozwolą w przyszłości na bardziej jednoznaczną ocenę.
Jest to kościół o prostej, zwartej formie architektonicznej, typowej dla wiejskich kościołów parafialnych. Jest niewielkich rozmiarów, kamienny, jednonawowy orientowany z wyodrębnioną częścią prostokątnego prezbiterium, do którego przylega zakrystia, a od zachodu nawa graniczy z kruchą. Badania georadarowe wykonane w 2017 roku ujawniły istnienie czterech krypt pod poziomem posadzki. Pochówków dokonano jeszcze w średniowieczu. Na zewnętrznych rogach widoczne są ukośne szkarpy. Zarówno nawa jak i nieco niższe prezbiterium, pokryte są wysokim dachem dwuspadowym. Pokrycie dachu wykonano z gontu. Kruchtę i zakrystię zakryto dachem pulpitowym. Otwory wejściowe - główne i boczne - zakończono ostrołukami. Portal południowy jest uskokowy ale jego profile nie sięgają gruntu, lecz kończą się na wysokości pierwszych bloków kamiennych wspierających portal. W prawym bloku widoczne są otwory po tzw. "świdrach ogniowych" (starosłowiański - nie pogański! - obyczaj krzesania świętego ognia w dnień przesilenia, potem w Wielką Sobotę).
Sposób wykonania i zdobienia omawianych portali odbiega zdecydowanie od tych, widocznych w kościele parafialnym w Szydłowie. Tam zadbano o staranność wykończenia detali, krawędzi i łuków. Tu mamy do czynienia ze znacznymi uproszczeniami, świadczącymi o znacznie mniejszych umiejętnościach warsztatowych budowniczych kościoła, albo o znacznie starszym jego pochodzeniu ...
Położony poza murami średniowiecznego miasta Szydłów, kościół Wszystkich Świętych został zbudowany pod koniec XIII lub na początku XIV wieku, na miejscu jeszcze wcześniejszej świątyni drewnianej, prawdopodobnie kaplicy. Jest to najstarszy kościół Szydłowa. Wznosi się na niewielkim wzgórzu zbudowanym ze skał wapiennych, zwanym Wzgórzem Szydły. Składa się z pojedynczej, prostokątnej nawy łączącej się z krótszym i węższym od niej prezbiterium. Już w późniejszym okresie do korpusu świątyni dobudowano także przedsionek i zakrystię. Wszystkie źródła pisane donoszą, że nie jest znana dokładna data powstanie kościoła, ponieważ całe archiwum miejsce spłonęło w XIX wieku, a parafialne podczas II wojny światowej. Pozostaje więc oszacowanie wieku budowli na podstawie jej samej. Tu napotykamy rozbieżności co do określenia czasu jej powstania. Być może - jak wyżej wspomniano - jest to budowla wczesnogotycka (już podczas prac konserwatorskich w 1958 roku, ówczesny konserwator zabytków wskazywał na posiadanie przez obiekt cech późnoromańskich!), a być może jej wiek jest nieco młodszy i pochodzi z przełomu XIV-XV wieku. Podawana przez "Katalog zabytków sztuki w Polsce" data początku XV wieku została już obalona, ponieważ odsłonięte we wnętrzu kościoła freski datowane są na 1370 rok. Ciekawe, czy wzmiankowany w 1018 roku, w kronice biskupa Thietmara "Scidłov" miał już swój kościółek z Maciejem plebanem? Zapewne dalsze badania archeologiczne pozwolą w przyszłości na bardziej jednoznaczną ocenę.
Jest to kościół o prostej, zwartej formie architektonicznej, typowej dla wiejskich kościołów parafialnych. Jest niewielkich rozmiarów, kamienny, jednonawowy orientowany z wyodrębnioną częścią prostokątnego prezbiterium, do którego przylega zakrystia, a od zachodu nawa graniczy z kruchą. Badania georadarowe wykonane w 2017 roku ujawniły istnienie czterech krypt pod poziomem posadzki. Pochówków dokonano jeszcze w średniowieczu. Na zewnętrznych rogach widoczne są ukośne szkarpy. Zarówno nawa jak i nieco niższe prezbiterium, pokryte są wysokim dachem dwuspadowym. Pokrycie dachu wykonano z gontu. Kruchtę i zakrystię zakryto dachem pulpitowym. Otwory wejściowe - główne i boczne - zakończono ostrołukami. Portal południowy jest uskokowy ale jego profile nie sięgają gruntu, lecz kończą się na wysokości pierwszych bloków kamiennych wspierających portal. W prawym bloku widoczne są otwory po tzw. "świdrach ogniowych" (starosłowiański - nie pogański! - obyczaj krzesania świętego ognia w dnień przesilenia, potem w Wielką Sobotę).
Sposób wykonania i zdobienia omawianych portali odbiega zdecydowanie od tych, widocznych w kościele parafialnym w Szydłowie. Tam zadbano o staranność wykończenia detali, krawędzi i łuków. Tu mamy do czynienia ze znacznymi uproszczeniami, świadczącymi o znacznie mniejszych umiejętnościach warsztatowych budowniczych kościoła, albo o znacznie starszym jego pochodzeniu ...
Wzgórze Szydły i kościół Wszystkich Świętych widziane z murów miejskich
Prezbiterium i zakrystia od strony wschodniej
Widok nawy od południa
Portal zachodni - największy ze wszystkich, profilowany jest tylko w górnej połowie
Niżej i wyżej portal południowy. Wykonany w wapieniu profilowany portal jest
najładniejszy w kościele. Drewniane drzwi wzmocnione metalową kratą
pochodzą z XVI wieku
W prawym ościeżu portalu południowego widoczne okrągłe otwory po "świdrach ogniowych"
Wnętrze kościoła rozdzielone jest pośrodku ścianą tęczową z półkolistym łukiem. Ściany całej nawy, jak i prezbiterium pokrywają gotyckie jeszcze polichromie figuralne. Historycy sztuki, na podstawie przeprowadzonych badań, dzielą istniejące malowidła na dwie, a niekiedy nawet, na trzy fazy chronologiczne i datują je kolejno na lata ok. 1370, połowę XV wieku i drugą połowę XV wieku. Malowidła wykonano techniką al fresco, a po wyschnięciu tynku dokonano jeszcze poprawek. Podobne malowidła znane są w terenów Czech i Słowacji. W jakimś okresie historii kościoła malowidła zatynkowano. Nie wiemy, czy nie były one zgodne z ówczesną estetyką, czy też stały się nieczytelne z powodu zaczernienia pożarami. Dopiero w 1944 roku, powstały w wyniku działań wojennych pożar poddasza i więźby dachowej sprawił, że od wysokiej temperatury oddzieliły się tynki wcześniejsze od późniejszych, odsłaniając gotyckie polichromie. Przeprowadzone wówczas prace konserwatorskie były niefachowe i spowodowały sporo strat w materii malowideł. Obecnie widoczna dekoracja malarska ścian umieszczona jest w poziomo biegnących strefach pasowych. Widoczne w wielu miejscach czarne krzyże zamknięte w okręgu to zacheuszki - nie mają one nic wspólnego z freskami. Są znakami graficznymi po namaszczeniu świątyni podczas konsekracji i same w sobie stanowią cenna pamiątkę.
Całą ścianę północną nawy zajmuje Sąd Ostateczny. Dostrzegamy tu Sędziego Sprawiedliwego w postaci Chrystusa Pantokratora w mandorli, Matkę Boską, Świętych i apostołów oraz anioły dmiące w trąby wieszczące sąd nad żywymi i umarłymi. To średniowieczny kanon sztuki malarskiej, spotykany w całej chrześcijańskiej Europie
Chrystus Pantokrator w mandorli - temat obecny w malowidłach średniowiecza. Poniżej podobne przedstawienia Chrystusa znane z innych polskich kościołów:
Lwówek Śląski kościół św. Franciszka
Kamień Pomorski katedra św. Jana Chrzciciela
Bolków kościół św. Jadwigi Śląskiej - niżej i wyżej
Lubiechowa kościół św. Piotra i Pawła
Św. Krzysztof - olbrzym - z małym Jezusem na ramieniu
Łuk tęczowy zdobią medaliony z wizerunkami proroków i rozetka z czteroliściem
Polichromie miały za zadanie służyć ewangelizacji wiernych odwiedzających kościół, spełniały więc funkcję tzw. Biblii Ubogich (Biblia pauperum - dla niepiśmiennych). W prezbiterium, na ścianie południowej znajduje się cykl scen przedstawiających Siedem Radości Najświętszej Marii Panny. Na ścianie północnej prezbiterium zobaczymy Siedem Grzechów Głównych. Zobrazowano je postaciami siedzącymi na zwierzętach symbolizujących poszczególne występki zmierzające w kierunku paszczy Lewiatana. W górnej części ścian prezbiterium znajdują się natomiast malowidła przedstawiające Mękę, Śmierć i Zmartwychwstanie Chrystusa. Zaczynają się od wjazdu Chrystusa do Jerozolimy, poprzez ostatnią wieczerzę, modlitwę w Ogrójcu, sąd nad Chrystusem, biczowanie, cierniem ukoronowanie, niesienie krzyża.
Malowidła w prezbiterium zachowały się na ogół lepiej niż te w nawie. Pochodzą z roku ok. 1370, w dolnej części ścian, powyżej odsadzki. Ich cechy stylistyczne wskazują na powiązania z czeskim malarstwem tego okresu, a nawet z bizantyjskim. Widnieją tam fryzy tworzące dwa oddzielne cykle. Fryz Siedmiu Radości Najświętszej Maryi Panny – na ścianie południowej – tworzą kwatery ze scenami ukazującymi kolejno: 1. Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie, 2. Boże Narodzenie, 3. Pokłon Trzech Króli, 4. Ofiarowanie Pana Jezusa w Świątyni, 5. Zmartwychwstanie Pana Jezusa, 6. Wniebowstąpienie Pana Jezusa, 7. Zaśnięcie Najświętszej Maryi Panny. Natomiast na ścianie północnej przedstawiono cykl Siedmiu Grzechów Głównych. Niestety stan zachowania malowideł przed konserwacją, a nawet po zakończeniu prac, uniemożliwia identyfikację poszczególnych grzechów. Czytelne są jedynie pycha oraz nieczystość.
Malowidła w prezbiterium zachowały się na ogół lepiej niż te w nawie. Pochodzą z roku ok. 1370, w dolnej części ścian, powyżej odsadzki. Ich cechy stylistyczne wskazują na powiązania z czeskim malarstwem tego okresu, a nawet z bizantyjskim. Widnieją tam fryzy tworzące dwa oddzielne cykle. Fryz Siedmiu Radości Najświętszej Maryi Panny – na ścianie południowej – tworzą kwatery ze scenami ukazującymi kolejno: 1. Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie, 2. Boże Narodzenie, 3. Pokłon Trzech Króli, 4. Ofiarowanie Pana Jezusa w Świątyni, 5. Zmartwychwstanie Pana Jezusa, 6. Wniebowstąpienie Pana Jezusa, 7. Zaśnięcie Najświętszej Maryi Panny. Natomiast na ścianie północnej przedstawiono cykl Siedmiu Grzechów Głównych. Niestety stan zachowania malowideł przed konserwacją, a nawet po zakończeniu prac, uniemożliwia identyfikację poszczególnych grzechów. Czytelne są jedynie pycha oraz nieczystość.
Cykl siedmiu radości Panny Marii
Cykl Pasyjny Męki Pana Jezusa
Ofiarowanie i Zmartwychwstanie Pana Jezusa - z cyklu siedmiu radości Marii
Boże Narodzenie i Pokłon Trzech Króli z cyklu siedmiu radości Marii
W górnej części na ścianach prezbiterium umieszczono Cykl Pasyjny, datowany na połowę XV wieku – czyli sceny związane z Męką, Śmiercią i Zmartwychwstaniem Chrystusa. Są to tzw. „malowidła czerwonotłowe”, gdzie postacie przedstawiane są w bieli z zaznaczeniem detali czarną kreską. Wykonano je najprawdopodobniej przez warsztat malarzy pochodzących z Czech. W dwóch poziomach pasach, podzielonych jeszcze kwatery widnieją kolejno: Wjazd Pana Jezusa do Jerozolimy, Ostatnia Wieczerza, Modlitwa Pana Jezusa w Ogrójcu, Pojmanie Pana Jezusa, Pan Jezusa przed Annaszem, Pan Jezus przed Kajfaszem, Pan Jezusa przed Piłatem, Biczowanie Pana Jezusa, Cieniem ukoronowanie Pana Jezusa, Naigrywanie. Na ścianie wschodniej widnieje: Opłakiwanie Jezusa, Złożenie Pana Jezusa do grodu, Zmartwychwstanie Pana Jezusa, Wniebowstąpienie Pana Jezusa.
Sceny Pasyjne
Grupa Ukrzyżowania z postaciami "łotrów"
Dwanaście wielkich drewnianych rzeźb apostołów, ustawionych na zewnątrz kościoła strzeże Wzgórza Szydły i jego tajemnic ...
korzystałem z:
- http://wszystkoohistoriisztuki.blogspot.com/2013/05/koscio-wszystkich- swietych-w-szydowie.html;
- Kinga Wiktoria Lubarska "Kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Szydłowie" plik pdf;
- Kurier Ziemi Szydłowskiej - lipiec, sierpień 2000 r. nr 12 ;
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz