JEŻ : ZAMEK STRECZNO NA SŁOWACJI

RUINY ZAMKU STRECZNO NAD RZEKĄ VAG NA SŁOWACJI

Ruiny zamku nad rzeką Vag. Zdjęcie pochodzi z Wikipedii

Panorama z zamku: rzeka Vag, miasteczko Streczno i Kysuckie Karpaty w tle

Zamek Streczno (Strečnianský hrad, Strečno) to jeden z najbardziej malowniczych oraz najbardziej znanych zamków na Słowacji. W 1970 r. został uznany za Narodowy Zabytek Kultury. Zamek zbudowano na wysokiej skale wapiennej (około 100 metrów wysokiej), nad przełomem rzeki Wag, w miejscu zwanym Streczniańskim Przesmykiem. Dziś są to już tylko malownicze ruiny. Archeologiczne znaleziska dokumentują zasiedlenie zamkowego urwiska już w epoce żelaza - V-IV w. p.n.e. jak i później, w czasach słowiańskich, kiedy stała tu prawdopodobnie drewniana twierdza. Średniowieczny kamienny zamek powstał w pierwszej połowie XIV wieku. Dokładna data jego budowy nie jest znana, z pewnością było to przed 1321 rokiem. Przejął on rolę odległego zaledwie o 3 km zamku Varin (Starhrad), a zadaniem jego załogi był pobór myta na brodzie przez Wag. Pierwsza wzmianka o tej funkcji pochodzi dopiero z 1358 roku.

Obecne wejście do zamku

Ta część zamku jeszcze czeka na "konserwatorski beton"

Zamkowy dziedziniec

Rys historyczny.

Zamek był początkowo własnością królewską, z 1397 r. pochodzi pierwsza informacja o prywatnym właścicielu - był nim polski szlachcic Sędziwój z Ostrorogu. Wkrótce zamek powrócił w ręce królewskie, a w 1424 r. stał się częścią wiana królowej Barbary, żony Zygmunta Luksemburczyka, a później także królowej Elżbiety. Od lat 40. XV w. właściciele zmieniali się często. Wśród nich trzeba wspomnieć Stefana Pongraca, który w 1443 r. otrzymał Streczno jako zastaw za pożyczkę. W 1484r. przejął je Paweł z Kiniży, właściciel pobliskiej Letawy, który rozpoczął największą rozbudowę w historii zamku. Zmarł w dziesięć lat później, lecz dzieło kontynuowała wdowa po nim, Benigna. Po zachodniej stronie górnego zamku zbudowano nowy mur obronny, który utworzył dziedziniec - tzw. pierwsze przedzamcze. W jego północnej części, obok nowej bramy wejściowej, stanęła kwadratowa wieża obronna oraz kaplica. Mimo zakusów ze strony innej szlachty Benigna zdołała utrzymać zamek aż do 1523 r., kiedy sprzedała go Janowi Zapolyi. Ten w 1526 r. wynajął go Burianowi Svetlovskemu, ale już w 1529 r. jako właściciele są wymieniani bracia Piotr i Mikołaj Kostkowie. Był to okres wojny domowej pomiędzy Zapolyą a Ferdynandem. Wierni wcześniej Zapolyi Kostkowie otrzymali zamek w zamian za przejście na stronę Ferdynanda. W 1532 r. Burian wytoczył Mikołajowi Kostce proces o zwrot dóbr zamkowych, o swych starych prawach do zamku przypomnieli sobie również Pogranczowie, właściciele pobliskiego Waryna, którzy postanowili odebrać zamek siłą. Rozpoczęła się regularna wojna pomiędzy sąsiadami. Oba zamki były oblegane, ale żaden nie został zdobyty. Sprawy sądowe zakończyły się w 1547 r. i Kostka pozostał jedynym prawowitym właścicielem Streczna. W XVII w. streczniański majątek został podzielony pomiędzy dwie wnuczki Anny i Stefana. Część przeszła w ten sposób w ręce rodziny Esterhazych, natomiast druga wraz z zamkiem stała się własnością rodziny Franciszka Vesselényiego. Franciszek, pełniący urząd węgierskiego palatyna, stanął na czele spisku mającego na celu detronizację Habsburgów. Spisek wyszedł jednak na jaw, a wszystkie majątki jego przywódcy zostały skonfiskowane, co stało się zresztą już po śmierci Franciszka. W latach 1678 i 1686 zamek dwukrotnie był zajmowany przez kuruców Thökölyego i stanowił poważną przeszkodę na drodze cesarskich wojsk na wschód. W czasie oblężenia częściowo spłonął. W 1698 r. cesarz Leopold I nakazał zburzenie fortyfikacji Streczna. Zniszczono część murów obronnych, bastiony i dachy budynków, a gruzami zasypano studnię. W końcu XIX w. przeprowadzono niewielką konserwację ruin. W 1974 r. rozpoczęto badania archeologiczne w obrębie murów, a dwa lata później przystąpiono do rekonstrukcji zamku. Zakończono ją w 1994 r., w rok później udostępniono zamek zwiedzającym.

Konserwatorzy nie żałowali betonu...

Architektura (podaję za stroną: https://medievalheritage.eu/pl/strona-glowna/zabytki/slowacja/strecno-zamek-streczno/):

Zamek wzniesiono na skalistej grani wysokiego, przeszło 100 metrowego wzgórza. Początkowo był on niewielkim założeniem. Ograniczał się do kwadratowej wieży o funkcji stołpu oraz budynku mieszkalnego ze sklepionym przyziemiem na północno – wschodniej stronie małego dziedzińca, otoczonego wielobocznym murem. Jego wymiary wynosiły zaledwie 18 x 22 metry, a wstęp wiódł od południa przez most przerzucony ponad przekopem. Wieża posiadała wymiary 8×8 metra i dostępna była jedynie przez ostrołukowy portal z poziomu drugiej kondygnacji. Strzegła ona bramy oraz osłaniała usytuowany głębiej budynek mieszkalny. W pobliżu znajdował się także wykuty w skale zbiornik na wodę deszczową. Jeszcze w pierwszej połowie XIV wieku na południowej stronie uformowało się niewielkie podzamcze. W XV stuleciu po zachodniej stronie górnego zamku zbudowano nowy mur obronny, który utworzył dodatkowy dziedziniec. W jego południowej części umieszczono bramę, za którą droga zakręcała pod ochroną stołpu, prowadziła na nowy dziedziniec południowy (dawne podzamcze) i dopiero wtedy osiągała zamek górny. Po jego północnej stronie stanęła wówczas kwadratowa w planie wieża oraz nowa zabudowa mieszkalna zakończona kaplicą. Po przeciwnej stronie, skierowanej w stronę drogi dojazdowej, zamek kończył się masywną ścianą muru tarczowego, który zaopatrzono w otwory strzelcze dla broni ogniowej.

Pod koniec XV wieku i na początku XVI wieku po zachodniej i południowej, łatwiej dostępnej stronie, dobudowano nowy pierścień murów wzmocnionych trzema półokrągłymi basztami, a wjazd został wydłużony jeszcze dalej na południe poprzez usytuowanie na południu przedbramia. Nowy obwód murów utworzył po zachodniej stronie bardzo wąski obszar międzymurza. Zabudowa mieszkalna zamku górnego powiększyła się wówczas o nowy pałac wschodni oraz o dwuskrzydłowy budynek na dziedzińcu południowym (dawnym podzamczu). Kaplicę podwyższono i zwieńczono sklepieniem sieciowym, a elewacje pałacu urozmaicono późnogotyckimi oknami i wykuszami. Prawdopodobnie wtedy na terenie zachodniego podzamcza wykuto głęboką na 88 metrów studnię. Nieco później, gdyż na przełomie XVI i XVII wieku, pomiędzy wieżą północną a kaplicą wzniesiono nowe zabudowania, zwieńczone u góry trzema arkadami. Jeszcze dalej, na najbardziej wysuniętym na północ skalnym cyplu usytuowano niewielką wieżyczkę, zapewne o funkcji strażniczo – ostrzegawczej, połączoną z głównym kompleksem kurtyną muru. Po raz kolejny i ostatni przedłużono także przedbramię południowe.